Hastalık kaygısını yaşayan bir birey normal vücut duyumlarını veya küçük semptomları, ayrıntılı bir tıbbi muayenede bir hastalık saptanmasa bile, ciddi bir hastalığın işareti olarak yorumlayabilir.  

Kişi kas seğirmesi veya yorgunluk gibi vücut duyumlarının belirli bir ciddi hastalıkla ilişkili olduğu konusunda aşırı kaygı duyabilir. Bu aşırı kaygı — fiziksel belirtinin kendisinden çok — yaşam kalitesini bozabilecek ciddi bir sıkıntıya yol açar.  

Hastalık kaygısı bozukluğu uzun vadeli bir durumdur ve şiddeti dalgalanabilir. Yaş ilerledikçe veya stresli dönemlerde artabilir. Ancak psikolojik danışmanlık (psikoterapi) ve bazen ilaç tedavisi endişeleri hafifletmeye yardımcı olabilir.  

Hastalık kaygısı bozukluğunun belirtileri nelerdir?

Hastalık kaygısı bozukluğunun belirtileri, normal vücut duyumlarına (örneğin, mide guruldaması) veya küçük işaretlere (örneğin, hafif bir kızarıklık) dayanarak ciddi bir hastalığınız olduğu fikrine odaklanmayı içerir. Belirtiler şunları içerebilir:  

• Ciddi bir hastalığınız veya sağlık durumunuz olduğu düşüncesine takılmak  
• Küçük semptomların veya vücut duyumlarının ciddi bir hastalığınız olduğu anlamına geldiğinden endişe etmek  
• Sağlık durumunuz hakkında kolayca paniğe kapılmak  
• Doktor ziyaretlerinden veya olumsuz test sonuçlarından pek az ya da hiç rahatlama bulamamak  
• Ailede kalıtsal bir hastalık olduğu için belirli bir tıbbi durumdan aşırı derecede endişelenmek  
• Olası hastalıklar hakkında o kadar çok sıkıntı duymak ki işlevsellikte zorlanmak  
• Hastalık veya rahatsızlık işaretleri için sürekli vücudunuzu kontrol etmek  
• Güvence aramak için sık sık doktor randevuları almak ya da ciddi bir hastalık teşhisi konulmasından korkarak tıbbi bakımdan kaçınmak  
• Sağlık risklerinden korkarak insanlardan, yerlerden veya aktivitelerden kaçınmak  
• Sürekli sağlığınız ve olası hastalıklar hakkında konuşmak  
• Belirtilerin nedenlerini veya olası hastalıkları internette sık sık araştırmak  

Belirtiler sağlık sorunlarıyla da ilgili olabileceğinden, eğer henüz yapılmadıysa birinci basamak tıbbi bir muayeneden geçmektir. Muayene sonucu herhangi bir fiziksel rahatsızlık teşhisi konulmazsa doktorunuz sizi bir ruh sağlığı uzmanına yönlendirecektir.

Sağlık kaygısı, kişi için gerçek bir sıkıntıya neden olabilir ve güvence sağlamak her zaman yardımcı olmayabilir. Bazen güvence vermek durumu daha da kötüleştirebilir ve bu durum aileler ve ilişkiler üzerinde stres yaratabilir. Hastalık kaygısına sahip olduğunu düşündüğünüz yakınınızı bir ruh sağlığı uzmanına başvurma konusunda cesaretlendirin.  

Hastalık kaygısı bozukluğunun nedenleri nelerdir? 

Hastalık kaygısı bozukluğunun kesin nedeni net değildir, ancak şu faktörler rol oynayabilir:  

İnançlar:  Rahatsız edici veya alışılmadık vücut duyumlarıyla ilgili belirsizliğe tahammül etmekte zorlanabilirsiniz. Bu da tüm vücut duyumlarının ciddi olduğunu yanlış yorumlamanıza ve ciddi bir hastalığınız olduğuna dair kanıt aramanıza yol açabilir.  

Aile: Ebeveynleriniz kendi sağlıkları veya sizin sağlığınız konusunda fazla endişeliyse, sağlık kaygısı yaşama olasılığınız daha yüksek olabilir.  

Geçmiş deneyim: Çocuklukta ciddi bir hastalık deneyimi yaşamış olabilirsiniz; bu da fiziksel duyumları korkutucu hale getirebilir.  

Hastalık kaygısı bozukluğunda risk faktörleri nelerdir?

Hastalık kaygısı bozukluğu genellikle erken ya da orta yetişkinlik döneminde başlar ve yaşla birlikte kötüleşebilir. Yaşlı bireyler için sağlıkla ilgili kaygı genellikle hafızalarını kaybetme korkusuna odaklanabilir.  

Hastalık kaygısı bozukluğunun risk faktörleri şunları içerebilir:  

• Önemli bir yaşam stresi dönemi  
• Ciddi olduğu düşünülen ama ciddi çıkmayan bir hastalık tehdidi  
• Çocuklukta istismar öyküsü  
• Ciddi bir çocukluk hastalığı ya da ciddi bir hastalığı olan bir ebeveyn  
• Endişeli bir yapıya sahip olma gibi kişilik özellikleri  
• Sağlıkla ilgili aşırı internet kullanımı  

Hastalık kaygısı bozukluğunda ne tür komplikasyonlar yaşanır? 

• Diğerlerini hayal kırıklığına uğratabileceği için ilişkilerde veya aile hayatında sorunlar meydana gelir. 
• İş performansında problemler veya sık devamsızlıklar yaşanır.  
• Günlük hayatta işlev görme sorunları, hatta engellilik görülür. 
• Aşırı sağlık hizmeti ziyaretleri ve tıbbi faturalar nedeniyle mali sorunlar yaşanır. 
• Somatik semptom bozukluğu, diğer anksiyete bozuklukları, depresyon veya kişilik bozukluğu gibi başka bir ruh sağlığı bozukluğu da eşlik edebilir. 

Anksiyete problemleriniz varsa, semptomların kötüleşmesini ve yaşam kalitenizi bozmasını önlemek için mümkün olan en kısa sürede profesyonel yardım alın. Stresli olduğunuzu ve bunun vücudunuzu nasıl etkilediğini tanımayı öğrenin ve düzenli olarak stres yönetimi ve gevşeme teknikleri uygulayın. Nüksleri veya semptomların kötüleşmesini önlemek için tedavi planınıza muhakkak sadık kalın.  

Hastalık kaygısı bozukluğu nasıl teşhis edilir? 

Bir teşhise varabilmek için öncelikli olarak fiziksel bir muayene ve doktorunuzun önerdiği testler yapılacaktır. Doktorunuz, tedavi gerektiren bir sağlık durumunuzun olup olmadığını belirlemeye yardımcı olabilir ve laboratuvar testleri, görüntüleme veya uzmanlara yönlendirme gibi konularda sınırlar belirleyebilir. Yapılan tıbbi muayene ve tetkikler sonrası herhangi bir fiziksel sorun bulunmazsa doktorunuz sizi bir ruh sağlığı uzmanına yönlendirecektir. Ruh sağlığı uzmanı;

• Belirtileriniz, stresli durumlar, aile geçmişiniz, korkularınız veya endişeleriniz ve kaygılarınızın yaşamınızı olumsuz etkilediği yollar hakkında konuşmak için bir psikolojik değerlendirme yapabilir.  
• Psikolojik bir öz değerlendirme veya anket doldurmanızı isteyebilir.  
• Alkol, uyuşturucu veya diğer madde kullanımı hakkında sorular sorabilir.  
• Hastalıkla ilgili endişelerinizin, somatik belirti bozukluğu veya yaygın anksiyete bozukluğu gibi başka bir ruhsal bozuklukla daha iyi açıklanıp açıklanmadığını değerlendirebilir.  

Hastalık kaygısı bozukluğu nasıl tedavi edilir?  

Bu bozukluğun tedavisinde amaç sağlıkla ilgili kaygılarınızı yönetmenize ve günlük yaşamda işlevselliğinizi artırmanıza yardımcı olmaktır. Psikoterapi hastalık kaygısı bozukluğu için oldukça etkin bir yöntemdir. Bazı durumlarda ilaç tedavisi de eklenebilir.  

Psikoterapi

Fiziksel duyumlar duygusal sıkıntı ve sağlık kaygılarıyla ilişkili olabileceğinden, psikoterapi, özellikle bilişsel davranışçı terapi (BDT) etkili bir tedavi olabilir. BDT, hastalık kaygısı bozukluğunu yönetmek ve aşırı tıbbi testler yaptırma ya da tıbbi bakımdan kaçınma dışında farklı yollar bulmak için beceriler öğrenmenize yardımcı olur.  

Bilişsel davranışçı terapi şu konulara odaklanır: 

• Ciddi bir hastalığınız olduğuna dair korku ve inançlarınızı tanımlamak.  
• Yararsız düşünceleri değiştirerek beden duyumlarınıza dair farklı bakış açıları geliştirmek.  
• Endişelerinizin sizi ve davranışlarınızı nasıl etkilediğinin daha fazla farkına varmak.  
• Beden duyumlarınıza ve belirtilerinize verdiğiniz tepkileri değiştirmek.  
• Kaygı ve stresi yönetmek ve tolere etmek için beceriler öğrenmek.  
• Fiziksel duyumlar nedeniyle durum ve aktivitelerden kaçınmayı azaltmak.  
• Sürekli bedeninizi kontrol etme ve sürekli güvence arama davranışlarını azaltmak.  
• Evde, işte, ilişkilerde ve sosyal ortamlarda günlük işlevselliği iyileştirmek.  
• Depresyon gibi diğer ruhsal bozuklukları ele almak.  

Davranışsal stres yönetimi ve maruz bırakma terapisi gibi diğer terapiler de faydalı hastalık kaygısı ile baş etmede yardımcı yöntemlerdir. 

İlaç tedavisi

Psikiyatrist tarafından önerilecek bir takım ilaçlar hastalık kaygısı bozukluğunu tedavi etmeye yardımcı olabilir. Eşlik eden duygudurum veya anksiyete bozukluklarını tedavi eden ilaçlar da fayda sağlayacaktır.  

Hipokondriyazis ile ilgili yardım almak için tıklayınız.

* Bu yazı hazırlanırken mayoclinic.org sitesinde yer alan bilgilerden faydalanılmıştır.